Een plek die zich niet voordoet als bijvoorbeeld een ‘coole westerse metropool’ om toeristen aan te trekken. Het is zoals het is – een kleine, gezellige hoofdstad met vriendelijke en hartelijke burgers omdat ze zo zijn en niet omdat je een buitenstaander bent.
En ‘toeristische’ plekken zijn niet het beste wat Podgorica te bieden heeft. Er is een melancholische schoonheid op deze plek die je alleen kunt ontdekken door in stilte door de straten te lopen en niet gestoord te worden door luidruchtige groepen haastige mensen.
Podgorica (“onder een kleine heuvel”)
Toen we besloten om oudejaarsavond 2017 te vieren met onze vrienden in Podgorica, de hoofdstad van Montenegro, moet ik toegeven dat ik een beetje sceptisch was. Mijn eerste gedachte was “rekening houdend met de grootte (220 duizend inwoners), zijn we in een paar uur klaar met sightseeing”. De tweede gedachte was (gelukkig) optimistischer: “maar in dat geval hebben we meer tijd om Montenegrijnse wijn te proeven”.
Toen we aan het begin van de middag in Podgorica aankwamen, was het een enorme verandering voor ons vergeleken met ons huis in Berlijn. Ten eerste was het zonnig (het is iets ongewoons om in de winter zonlicht te zien in Berlijn). Ten tweede was er geen haast in de stad. We zagen weinig voorbijgangers in de gezellige straten.
De meeste winkels waren op dat moment gesloten, behalve cafés en een paar slijterijen (die we wel hebben bezocht om wat lokale drankjes te kopen). Op het marktplein werd een concertpodium gebouwd voor het nieuwjaarsfeest de dag erna. Kinderen spetterden met water dat uit de fontein stroomde en ondanks de kille temperaturen groeiden er groene palmbomen uit de betonnen straten. Na het snelle Berlijn leken deze scènes voor ons bijna in slow motion te gebeuren.
Na een korte wandeling vonden we een café dat er veelbelovend uitzag. Hoewel er niet genoeg ruimte was voor een groep van 7 personen, verschoven de obers de tafels zodat we bij elkaar konden zitten – een goede eerste indruk. De tweede goede indruk was het eten – de porties waren bijna onmogelijk in één keer op te eten, en alles was redelijk geprijsd. Het was druk in het café en er klonk moderne Balkanmuziek op de tv die boven de bar hing.
Zoals we later ontdekten, was dit soort elektronische muziek iets unieks voor deze regio. In bijna elke bar en restaurant waar we kwamen, was er minstens één tv waar je videoclips kon bekijken met allemaal mooie, soms halfnaakte vrouwen die dansten op het ritme van moderne elektromuziek, soms gemixt met folkloristische klanken.
Een combinatie die moeilijk te beschrijven is tenzij je het zelf hebt gehoord. Ondanks dat mijn feminisme in mijn hoofd protesteerde (“waarom moeten de vrouwen naakt zijn?”), was er iets charmants aan die geluiden die ons overal volgden. Nergens eerder kon ik zo’n gebrek aan populaire internationale muziek waarnemen en zo’n focus op de lokale bands.
Als je een liefhebber bent van de Balkankeuken en niet vegetarisch, dan is Podgorica een paradijs. De meest voorkomende vleesgerechten die we probeerden waren Ćevapi, Pljeskavica (een lokale hamburger) en Ražnjići, die je in veel restaurants kunt krijgen, maar ook als streetfood. Eigenlijk stond alles waar vlees in zat op het menu. Daarnaast ontdekten we een andere variant van ‘kaas bovenop’ – Njeguški sir – kaas bewaard in olie. Deze gerechten gingen heel goed samen met Montenegrijnse witte en rode wijn van de Vranac druif – een oude soort druif die typisch is voor Macedonië, Servië en Montenegro en die vooral in Montenegro wordt verbouwd, in regio’s rond Podgorica.
We hadden twee dagen om rond te lopen. Door de strakblauwe lucht konden we de Gorica heuvel zien die over de stad uitkijkt (waar de stad zijn naam aan te danken heeft). Je kunt je eigen conclusies trekken over de naam Montenegro (“zwarte berg”), want de hoofdstad ligt in een vlak gebied. Podgorica wordt omringd door twee rivieren: Morača en Ribnica. De eerste strekt zich uit over een vallei in het midden van de stad en het was een aangename ervaring om een wandeling te maken langs het turkooisgroene water, dat contrasteerde met de witte stenen die de oevers bedekten.
Architectuur
De architectuur van Podgorica is ook niet eenvoudig te beschrijven. Het wordt gekenmerkt door wisselende regimes. Het oudste deel van de stad is niet zoals in andere steden. Het is bijna puur een woonwijk met oude huizen en smalle straatjes. De tijden van het Ottomaanse Rijk hebben ook een stempel gedrukt op deze plek – we vonden er twee moskeeën en een schilderachtige klokkentoren. Het was zo’n aparte ervaring voor ons om het te vergelijken met de plek waar we verbleven in Nova Varoš (“nieuwe stad”), waar de straten net zo breed waren als in andere Europese steden.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Podgorica bijna met de grond gelijk gemaakt en gebouwd als Joegoslavische stad in het communistische blok (de stad heette toen “Titograd” – in de naam van Josif Brod Tito, de president van Joegoslavië). Deze flatgebouwen waren typerend voor deze tijd en waren op veel plaatsen in felle kleuren geschilderd, waardoor de stad er levendiger uitzag. Vanaf de jaren 90 begon de stedelijke revolutie en verrezen de nieuwe gebouwen van staal en glas. Dit was ook de tijd waarin de Millenniumbrug en de orthodoxe kerk Hristovog Vaskrsenja werden gebouwd en de belangrijkste oriëntatiepunten van het hedendaagse Podgorica werden.
Een ander voorbeeld van deze staal- en glastrend in Podgorica is de George Washington straat, die je zeker moet bezoeken voor een unieke ervaring. Nico en ik gingen er overdag heen en waren de enige mensen die langs de luxe maar lege winkels liepen, zoals Emporio Armani, Max Mara en andere. Een afspeellijst met Amerikaanse kerstliedjes klonk uit de luidsprekers en leek te beginnen op het moment dat we die gebouwen naderden. Toen, plotseling, na nog een paar stappen weg van deze straat, werden we omringd door mensen die langzaam naar kantoorgebouwen in de buurt liepen of naar een favoriet restaurant.
Zo zou ik de ervaring van Podgorica kunnen samenvatten: een stad die uniek en zelfverzekerd is in haar cultuur, waar lokale muziek, eten en oprechte vriendelijkheid het winnen van de wijdverspreide westerse popcultuur. Dit betekent niet dat we een cultuurshock hadden, er is hier veel van Europa te zien. Je kunt je ook overal in de stad veilig en op je gemak voelen. Wat ik bedoel is dat het vertrouwen in en de lof voor hun eigen tradities zich zo sterk verspreidde in de moderne werkelijkheid, dat het er een vast onderdeel van werd. Deze tradities zijn niet alleen historisch, zoals in veel westerse landen; ze zijn levend en groeien uit tot nieuwe vormen en passen zich aan de moderne wereld aan.
